10 دقیقه
محمد سجاد غفوری
تا به حال درباره تاثیر تفاوت فرهنگی در ازدواج فکر کرده اید؟ در ابتدا بیایید از فرهنگ، تعریفی را ارائه دهیم. فرهنگ شامل مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها، آداب و رسوم است که بر رفتارها و تصمیم گیری های ما تأثیر می‌گذارد. ازدواج یک موضوع وابسته به فرهنگ است و نمی توان آن را جدای از بستر فرهنگی درنظر بگیریم.
پیوند میان دو طرفی که با فرهنگ‌های متفاوت هستند، گاهی چالش‌برانگیز و گاهی هم فرصت هایی را هم درپی دارد. واقعیتی که در دهه های اخیر در کشورمان بیشتر با آن مواجه هستیم ازدواج میان اقوام و فرهنگ های مختلف است. امروزه اگر به نزدیکان خود نگاه کنیم می بینیم که بسیاری از زوجین، از زمینه های متفاوت فرهنگی، با یکدیگر زندگی می‌کنند. یعنی تفاوت فرهنگی در ازدواج امری معمول و جا افتاده ای است. سوالی که ممکن است به ذهن ما خطور کند این است که تفاوت های فرهنگی چه زمانی مسئله ساز می شود؟ فرهنگ چه نقشی در کیفیت ازدواج ایفا می‌کند؟
مهمترین پرسش هایی که در این مقاله به آن ها پاسخ می‌دهیم:
1-ریشه های تفاوت فرهنگی در ازدواج چیست؟
2- تفاوت های فرهنگی از چه طریقی بر ازدواج اثرمی گذارد؟
3- عدم مواجهه صحیح با تفاوت فرهنگی در ازدواج چه آسیب هایی در پی دارد؟
4- چگونه تفاوت فرهنگی در ازدواج را به درستی مدیریت کنیم؟
ریشه های تفاوت فرهنگی در ازدواج
موضوعی که می تواند جای سوال باشد این است که چرا برخی از رسوم ازدواجی بیشتر مورد توجه برخی اقوام قرار می گیرد؟ تفاوت فرهنگی در ازدواج ریشه در عوامل زیر دارد:
1-تنوع قومی: هر قومی تاریخ و پیشینه خاص خود را دارد که بر نحوه نگرش آنها به ازدواج تأثیرگذار است. هر قوم با زبان و آداب و رسوم خاص شان، شیوه ی پذیرفته شده خود را در ازدواج پیاده می کنند. برای مثال مراسم ازدواج ممکن است شامل آیین‌های خاصی مثل نحوه خاصی از برگزاری مراسم خواستگاری باشد که ریشه در تاریخ آن قوم دارد.
2-اقلیم و محیط جغرافیایی: کشور ما تنوع جغرافیایی و آب و هوایی گسترده ای دارد. تفاوت های اقلیمی بر نگرش ها، احساسات و رفتارهای جمعی تاثیر دارد و همین موضوع بر ازدواج نیز تسری پیدا می کند. به طور کلی، در مناطق گرمسیر، سن بلوغ پایین تر است و ممکن است اقدام به ازدواج سرعت بیشتری انجام شود.
3-نحوه نگرش به دین: دین اسلام چارچوب کلی قوانین و اصول ازدواج را در طول تاریخ بر همه تعیین کرده است. با این حال تفاسیر و نحوه پیاده کردن احکام در هر منطقه ممکن است متفاوت باشد. مثلا در برخی مناطق مهریه در قالب کالا لازم است پرداخت شود.
4-تغییرات اجتماعی: با بروز تغییرات اجتماعی، برخی رسوم قدیمی جای خود را به رسوم جدیدتر می‌دهند. استقبال از شهرنشینی یکی از بارزترین تغییرات اجتماعی است که نتایج آن بر ازدواج قابل ملاحظه است. مثلا سن ازدواج افراد ساکن شهرهای بزرگ در مقایسه با روستاها و شهرستان ها بیشتر است.
5-نوع فعالیت اقتصادی: نوع فعالیت‌های اقتصادی در هر شهری (کشاورزی، صنعتی، خدماتی) می‌تواند بر روی سبک زندگی، ارزش‌ها و اولویت‌های فرهنگی به ویژه ازدواج اثر بگذارد. مثلا نحوه انتخاب همسر و اداره زندگی مشترک در منطقه ای که اقتصاد آن بر پایه کشاورزی باشد با مناطق دیگر تفاوت دارد.
با فهم ریشه های تفاوت فرهنگی در ازدواج می توانید در انتخاب همسر و مدیریت زندگی مشترک به بینش مناسبی برسید و هر تفاوتی را به نحو نامناسب تفسیر نکنید. البته خوشبختانه یا متاسفانه مظاهر فرهنگ مدرن مانند تحصیلات دانشگاهی، رسانه ها، شبکه های اجتماعی، شهرنشینی و… تا حدی تاکید بر تفاوت های فرهنگی را کاهش داده است.
تفاوت فرهنگی از چه راه هایی بر ازدواج اثرمی گذارد؟
فرهنگ با جنبه های مختلف اش بر کیفیت ازدواج تاثیر کلیدی دارد. به نظر شما فرهنگ در ازدواج از چه لایه هایی برخوردار است؟ در ادامه قصد داریم به این موضوع اشاره کنیم.
1)آداب و رسوم:. غالب تفاوت های فرهنگی در ازدواج، نشانه های خود را آداب و رسوم نشان می دهند. برخی فرهنگ‌ها بر تشریفات و مراسم خاصی تأکید دارند. این تفاوت‌ها ممکن است باعث ایجاد تنش بین طرفین و دخالت خانواده ها در ازدواج شود.
2)انتظارات فردی و جمعی: انتظارات از یکدیگر نیز وابسته به فرهنگ است. برای مثال، برخی خانواده‌ها ممکن است انتظار داشته باشند که داماد در مناسبت‌های خاص هدایا یا کمک‌های مالی ارائه دهد، که این موضوع می‌تواند فشارهایی را به طرفین وارد کند.
3)سبک زندگی: فرهنگ به طور مستقیم بر نحوه زندگی روزمره ما تأثیرگذار است. از نوع پوشش گرفته تا تغذیه. همه این موارد تحت تأثیر فرهنگ قرار دارند. اختلاف در این موارد می‌تواند منجر به سوءتفاهم و نارضایتی‌ها شود.
4)دین و مذهب: عمیق ترین لایه در فرهنگ، باورها و جهانی بینی است. تشابه در اعتقادات دینی یکی از معیارهای مهم در ازدواج است. تفاوت در جهان بینی می‌تواند منجر به مشکلاتی در تربیت فرزندان، نحوه معاشرت با دوستان و خانواده‌ها و عدم دریافت همدلی و همراهی شود.
آسیب های عدم مواجهه صحیح با تفاوت های فرهنگی
چنانچه تفاوت های فرهنگی در دوران آشنایی توسط طرفین و خانواده ها مورد گفت و گو قرار نگیرد. همچنین وقتی فرد یا خانواده اش نتواند با تفاوت های فرهنگی طرف مقابل انعطاف و سازگاری لازم از خود نشان دهد آسیب هایی را به همراه خواهد داشت. برخی از آنها عبارت اند از:
1- افزایش احتمال تفاسیر و قضاوت های نادرست درباره نیت ها و انگیزه های طرف مقابل و خانواده او. برای مثال عدم دقت کافی در تفاوت فرهنگی در ازدواج می تواند حتی بی احترامی تلقی شود. این موضوع به تدریج تنش های فزاینده ای را در پی خواهد داشت.
2- هر فرهنگ دارای ارزش‌ها و باورهای خاص خود است که آنرا در قالب آداب و رسوم و سبک زندگی و انتظارات وارد فضای زندگی مشترک می کنند. عدم گفت‌وگو درباره ارزش‌ها می‌تواند منجر به بروز اختلافات جدی در آینده شود. همسران با آگاهی از فرهنگ طرف مقابل می توانند درک بهتری از یکدیگر پیدا کنند.
3- این موضوع را لحاظ کنید که خانواده‌ها بر اساس فرهنگ خود انتظاراتی از فرزندانشان دارند. اگر این انتظارات با فرهنگ خانواده طرف مقابل در تضاد باشد، ممکن است تنش‌هایی ایجاد شود. مثلا از ازدواج فرزنداشان با فردی که از فرهنگ دیگر است مخالفت کنند یا حمایت خود را از او کاهش دهند.
4- عدم شفافیت در مورد تفاوت‌های فرهنگی به کاهش اعتماد بین طرفین منجر می شود. مثلا یکی از طرفین ممکن است احساس کند که دیگری تمام حقیقت را نمی‌گوید.
5- سو تفاهمات ناشی از عدم گفت‌وگو می‌تواند به کاهش کیفیت ارتباط بین زوجین منجر شود و احساس صمیمت و درک متقابل را تحت تأثیر منفی قرار دهد.
مدیریت صحیح تفاوت های فرهنگی در ازدواج
1- درباره فرهنگ های یکدیگر بیاموزید: درک ارزش ها، سنت ها و هنجارهای فرهنگ طرف مقابل می تواند به جلوگیری از سوء تفاهمات احتمالی کمک شایانی کند. به عنوان مثال، شناسایی رسومات طرف مقابل در مورد مهریه، جهیزیه، مراسم ازدواج و… باعث می شود تا شما بیشتر تفاوت های احتمالی را بشناسید و تصمیم صحیحی را اتخاذ نمایید. همچنین توصیه می کنیم خانواده هایتان را ترغیب کنید تا درباره تفاوت های فرهنگی طرف مقابل، واقف باشند.
2- برخی از مفروضات خود را درباره برخی اقوام به چالش بکشید: متاسفانه برخی از ما، هموطنان خود را به خاطر سبک فرهنگ شان مورد قضاوت منفی قرار می دهیم. شناسایی برخی از باورهای منفی درباره اقوام و تلاش جهت کاهش نقش این باورها، در پیشبرد ازدواج اهمیت فراوانی دارد. مثلا قرار ملاقات با خانواده طرف مقابل می تواند برخی از مفروضات غلط ما درباره فرهنگ قومی آن خانواده را به چالش بکشاند.
3-. درباره بخش هایی از مسائل فرهنگی در ازدواج که برای شما اهمیت دارد گفت و گو کنید. مثلا ممکن است مایل باشید برخی از آداب و رسوم دست و پا گیر فرهنگ خود را نادیده بگیرید. ولی در عوض بخواهید بر لایه های عمیق فرهنگی تاکید بیشتری کنید. شما در حین ابراز خواسته های خود لازم است بدون نگرانی به بیان آنها بپردازید. فایده صراحت در بیان این است که سوتفاهمات احتمالی را کاهش می دهد. همچنین می توانید در قالب داستان، آداب و رسوم خود را با طرف مقابل به اشتراک بگذارید. داستان سرایی همدلی و ارتباط شخصی را تقویت می کند.
4- ارزش های مشترک را شناسایی کنید و بر روی زمینه های مشترک فرهنگی تمرکز کنید. مسلما ما مردمان که هزاران سال ساکن این سرزمین بوده ایم، اشتراکات فراوانی در میان ما وجود دارد که می توان خوش بینانه بر روی آن تمرکز کرد. لازم است بیشترین تمرکز بر لایه های عمیق فرهنگی مثل سبک زندگی و جهان بینی باشد. وقتی بتوانید زندگی مشترک خود را براساس ارزش های مشترک بنا کنید کیفیت تعامل بالاتر خواهد شد. همچنین می توانید برخی از ارزش های مشترک را با همفکری یکدیگر ایجاد کنید.
5- فرد منعطفی باشید. کمال گرایی در کفویت فرهنگی آسیب زاست. البته این موضوع بستگی به میزان تفاوت های فرهنگی شما با طرف مقابل دارد. پس شدت تفاوت فرهنگی در ازدواج را لحاظ کنید. البته باید از خودمان بپرسیم که قدرت انعطاف پذیری ما چقدر است؟ مثلا ازدواج با کسی که زبان مادری اش و… با ما تفاوت دارد چالش زا نیست؟ مواجهه صحیح با این مسئله نیازمند به صبر و قدرت سازگاری است. به علاوه کنار گذاشتن روحیه قومیت گرایی! پس توصیه می کنیم فضایی را ایجاد کنید که در آن هر شما و طرف مقابل بدون ترس از قضاوت بتوانید درباره فرهنگ یکدیگر سؤال بپرسند. گوش دادن فعال را هم تمرین کنید.
همانگونه که اشاره کردیم با رشد شبکه های اجتماعی، افزایش سطح تحصیلات دانشگاهی، افزایش تعاملات اجتماعی، افزایش سطح اطلاعات عمومی و… از تاثیرگذاری تفاوت فرهنگی بر ازدواج ممکن است کاسته شود. با این حال لازم است نقش فرهنگ را در ازدواج دستکم نگیریم زیرا در برخی از جنبه های زندگی اثرات خود را نشان می دهد.
جمع بندی
ازدواج میان اقوام و فرهنگ های مختلف در کشورمان از دیرباز وجود داشته است. البته در دهه اخیر رواج بیشتری یافته است. از این رو در دوران کنونی بیشتر شاهد تفاوت فرهنگی در ازدواج هستیم. تفاوت فرهنگی در ازدواج خود را در قالب آداب و رسوم، انتظارات، سبک زندگی و جهان بینی ها نشان می دهد. چنانچه نتوانیم مواجهه صحیحی با تفاوت‌های فرهنگی در ازدواج داشته باشیم تأثیرات عمیقی بر انتخاب همسر، مراسم ازدواج و زندگی زناشویی خواهد گذاشت.
با مدیریت صحیح تفاوت فرهنگی زوج‌ها می‌توانند علیرغم چالش‌های ناشی از زمینه های فرهنگی متفاوت، روابط خود را تقویت کنند. آموختن تفاوت های فرهنگی، به چالش کشیدن برخی از مفروضاتی فرهنگی، گفت و گو درباره ارزش های فرهنگی، شناسایی ارزش های مشترک، انعطاف پذیری از جمله راهبردهای موثری است که طرفین می توانند آن را برای تجربه ازدواج موفق به کار بگیرند.
و این نکته انتهایی را به یاد داشته باشید: تفاوت فرهنگی صرفا نمی تواند باعث ایجاد اختلافات زناشویی شود. بلکه میزان انعطاف پذیری، میزان تعصب به فرهنگ و عوامل شخصیتی در این میان نقش حیاتی تری را ایفا می کند.
