دلایل موثر بر افزایش سن ازدواج

احمد دراهکی، عضو هیئت علمی گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی با نگاه کارشناسی به تحولات و عوامل موثر در کاهش آمار ازدواج در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: سن ازدواج یکی از متغیرهای عمومی اثرگذار بر این موضع است که همچون قواعد بازار، افزایش آن موجب اخلال در تناسب میان عرضه و تقاضا می‌شود. این تقاضا در تمامی فرهنگ‌ها از سوی مردان شکل می‌گیرد که با ریشه‌یابی در این موضوع می‌توان دلایل افزایش سن ازدواج مردان را عاملی بر افزایش سن ازدواج خانم‌ها در نظر گرفت.

به گفته او بازه ۳۰ سالگی در مباحث جمعیت شناسی دوره مهمی برای ازدواج به حساب می‌آید. با بررسی الگوهای جهانی نیز می‌توان دریافت که سن ازدواج برای دختران از اهمیت بالاتری برخوردار است به طوری که با عبور از این سن با شیب قابل توجهی درصد ازدواج آن‌ها کاهش می‌یابد. دراهکی معتقد است که برای بررسی الگوی تغییر ازدواج دختران باید به تغییراتی که از طرف پسران درحال اتفاق است، نگاه کرد. این الگو در تمامی جهان به جوان همسری تمایل دارد بنابراین تغییر الگوی سنی مردان به کاهش ریسک ازدواج برای زنان منجر می‌شود.

تناقض میان عشق و فردگرایی

این استاد دانشگاه عقلانیت فرد محور و خواسته‌های شخصی را از تمایلات جامعه کنونی دانست و افزود: عقلانیت مبتنی بر فرد سبب نابودی و زائل شدن عقل افراد می‌شود. این رویکرد در دوران حال حاضر سبب شکل‌گیری روابطی بر پایه منفعت و لذت جویی می‌گردد و جنبه عاشقی ندارد درحالی که عشق مصداق ایثار و فداکاری است.

تاثیر جریانات استعماری

زهرا میرزایی، پژوهشگر مطالعات زنان با تاکید بر اهمیت بررسی مسائل جامعه انسانی از ابعاد گوناگون به دلایل روابطی که بین دختران و پسران جامعه است، پرداخت. به گفته او دختران و پسران جامعه به سمتی حرکت می‌کنند که به جای اینکه در فضای قانونی، شرعی و عرفی روابط خود را شکل دهند به روابط آزاد کشیده می‌شوند. بخش بسیاری از این اتفاقات به دلیل ورود جریانات استعماری است که با ابزار رسانه‌ای متنوع در راستای تامین منافع اقتصادی و امنیتی خود سبب بروز تغییراتی در فرهنگ کشورهای اسلامی شده است.

به گفته میرزایی در اواخر قرن بیستم اساتید دانشگاهی با ابراز نگرانی خود از گرایش دختران به روابط آزاد و بدون چارچوب برای برخورداری از پذیرش اجتماعی تاکید دارند. نکته‌ قابل توجه در این موضوع، پذیرش قانونی چنین روابطی در بسیاری از کشورهاست. از چنین روابطی با عناوین هم‌باشی و ازدواج سفید نیز یاد می‌شود با این حال هرگونه روابط پارتنری که از سوی کشورهایی که مورد الگوپذیری دختران و پسران ما هستند، معرفی می‌شود از بستر قانونی برخوردار است.

آیا ازدواج محدودیت‌آور است؟

او در تشریح دیدگاه منفی دختران و پسران نسبت به موضوع ازدواج، گفت: کنترل‌گری و محدودیت در زندگی و بار سنگین وظایف اقتصادی از سوی پسران مشکلاتی را در نظام ازدواج به وجود آروده است. از طرف دیگر از آنجایی که آگاهی بخشی صحیحی نسبت به عقد ازدواج صورت نگرفته است، افراد از حقوق خود مطلع نیستند.

لزوم نگاه جامع در مواجهه با آسیب‌ها

الهه علیخانی، استاد دانشگاه و مشاور خانواده قوه قضاییه ضمن انتقاد از آزمایش‌های پی‌درپی نظریه‌های مختلف درحوزه خانواده که نتیجه‌ای دربر ندارد، گفت: با توجه به ابعاد گوناگون آسیب‌های حوزه خانواده، پژوهش و بررسی ابعاد دقیق آن بیشتر مورد تاکید است. به گفته او تغییر نگرشی که از نظام خانواده در جامعه امروزی وجود دارد موجب کاهش تمایل نسل جدید به ازدواج شده است. او با اشاره به آمار طلاق در سال 1402 که از هر دو ازدواج یکی از آن‌ به طلاق منتهی می‌شود آن را ناشی از دلایل متعددی همچون خیانت، تعارضات شدید زناشویی و تغییر ذائقه‌ها دانست.

علیخانی در ادامه با اشاره به اهمیت آموزش از دوران کودکی و مدرسه بر دوری از نگاه جنسیت‌زده در آموزش کودکان تاکید کرد و افزود: هر فرد باید از دوران کودکی یاد بگیرد که به لحاظ جنسیتی تفاوت‌هایی را با جنس مخالف خود دارد که امری فطری و خدادادی است. این آموزش‌ها در شکل‌گیری شخصیت، مدیریت غریزه‌های فطری و جلوگیری از تعارضات جنسی در دختران و پسران موثر است.

بررسی تاریخچه موج‌های فمینیستی

مرضیه مینایی‌پور، استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه نهاد خانواده و موضوع ازدواج از تصمیمات سازمان‌ها و دولت‌های مختلف تاثیر می‌پذیرد، چالش‌های موجود را به سال‌های اخیر مربوط ندانست و گفت: با بررسی ابعاد گوناگون این موضوع از دهه ۴۰ میلادی و با شکل‌گیری موج‌های فمینیستی، می‌توان دریافت که در هر نوع مواجه با جامعه زنان، خانواده به عنوان مقصر اصلی در ظلم به زنان معرفی شده است. این رویکرد در گام‌های بعدی و با نظریه پردازی‌ها در قرن ۲۰ و ۲۱ میلادی خانواده را رمز ستم‌دیدگی زنان معرفی کرد.

به گفته مینایی‌پور نظام مرد سالاری سبب بروز ظلم و خشونت به زنان ‌شده است. در این چرخه کار بی‌مزد خانگی را برای زنان و شغل درآمدزا و اعتبار اجتماعی را برای مردان در نظر گرفته است بنابراین زنان را ترغیب کرد تا برای رفع خشونت از نهاد خانواده خارج شوند. او زنان قوی که نیازی به مردان ندارند را از ادبیات فمینیستی دانست که جامعه سنتی مدرن شده ایرانی را تحت تاثیر خود قرار داده است. به گفته مینایی‌پور در این رویکرد اولین شکست ساختار نظام اجتماعی را تغییر در ساختار خانواده و نظام ارزشی زنان بین کرد به طوری که این تغییرات در قرن اخیر سبب بروز در جوامع سنتی همچون هند و ایران که خانواده محور هستند، شده است.

بازگشت به نهاد خانواده

این استاد حوزه و دانشگاه معتقد است که با عبور از نگاه‌های فمینیستی و سرگردانی زنان، نگاه‌ها به سوی نهاد خانواده برگشت اما نهاد خانواده دیگر مانند قبل نیست و به تدریج از قالب خانواده‌ طبیعی و سالم به خانواده‌ هم‌جنس، زندگی توافقی بدون ازدواج و خانواده تک والد تقسیم شده است که به مرور در جوامعی مانند ایران نیز درحال وقوع است. اما در نهایت موج پنجم که خود را ضد فمینیست می‌داند به نهاد خانواده سالم و طبیعی برگشته است.

تاثیر رسانه در تغییر الگوی روابط زنان

فرینا اولیایی، کارشناس رسانه با اشاره به تغییر الگوی فکری در جامعه زنان و افزایش موج‌های رسانه‌ای و سینمایی از سال ۱۹۸۰ میلادی، گفت: فضای رسانه‌ای سعی دارد با معرفی زن موفق در قالب فردی تنها و مجرد آن را در برابر زنی که متاهل است و نقش‌های همسری و مادری را به دوش می‌کشد، نشان دهد. این تقابل تا جایی ادامه می‌یابد که با نفوذ در سینمای ایران منجر به تغییر الگوی زیستی زنان جامعه در دهه ۸۰ شمسی می‌شود. به گفته او در این بین نیز فیلم‌هایی ساخته می‌شود که برخی از آن‌ها متاثر از   موج‌های فمینیستی و خشونت علیه زنان ساخته می‌شد.

تاثیر سلبریتی‌ها در تغییر الگوها

اولیایی همچنین با اشاره به نقش سلبریتی‌ها در تغییر الگوهای روابط زنان، بیان کرد: الگوسازی بازیگران مجرد برای دختران جوان ایرانی درحالی مورد توجه است که بازیگران هالیوودی در طول دهه گذشته خلاف این رویکرد عمل کردند زیرا جوامع غربی برای مقابله با پیری جمعیت سعی دارند تا ازدواج و فرزندآوری را در سنین پایین ترویج کنند. این درحالیست که رسانه ملی و نمایش خانگی در ترویج خانواده شاد و ایجاد نگاه مثبت در بین دختران جامعه نسبت به ازدواج کم کاری کرده است. او همچنین معتقد است که رسانه به حقوق زن در اسلام تاکیدی ندارد. به گفته اولیایی دختران جامعه نسبت به قوانین مدنی و حقوق دینی موجود در ازدواج آگاهی ندارند، به همین دلیل نگاه آن‌ها نسبت به موضوع ازدواج منفی است.

نسلی که مسئولیت‌پذیر نیست

غزاله مریدسادات، روانشناش نقش خانواده و کاستی‌های موجود در مسئولیت‌پذیری نسل جدید را عامل افزایش سن  ازدواج دانست و گفت: نسل دهه ۵۰ و ۶۰ شمسی به دلیل ناکامی‌ها و سختی‌هایی که تجربه کرده بود فرزندانی را به جامعه تحویل داد که توانایی لازم را برای اداره زندگی ندارد زیرا آن‌ها سختی‌های زندگی را تجربه نکردند. با این وجود چنین نگاهی سبب شد تا پسران نتوانند مسئولیت‌های زندگی را تحمل کنند بنابراین تمایل آن‌ها نسبت به ازدواج نیز کاهش پیدا کرد.

دختران در روابط دوستانه با پسران صدمات بسیاری را متحمل می‌شوند. در این روابط دختران با هدف ازدواج وارد رابطه می‌شوند اما پسران به دلیل عدم مسئولیت‌پذیری تنها به دنبال رفع نیازهای خود هستند. این آسیب‌پذیری در خانم‌ها آن‌ها را وارد چرخه‌ای از روابط متعدد می‌کند تا بتوانند نیازهای عاطفی خود را برآورده کنند.

به گفته او با فرهنگ‌سازی و نشان دادن جایگاه ارزشمند خانواده می‌توان تمایل جوانان را نسبت به تشکیل خانواده افزایش داد. مریدسادات آموزش مسئولیت‌پذیری و بلوغ عاطفی را در راستای تقویت مهارت‌های فردی نسل جدید دانست. او همچنین نقش حمایت‌گری و آگاهی خانواده‌ها را عاملی در تسهیل ازدواج افرادی دانست که در رابطه دوستی قرار دارند، اما شرایط ازدواج را ندارند.

برای مشاهده کامل این نشست می‌توانید به ویدئو زیر مراجعه بفرمایید.