الف) شناخت مجردی و پیامدهای آن

در این بخش قصد داریم به مطالب کاربردی درباره مجردی اشاره کنیم که به شناسایی جوانب مختلف آن کمک شایانی می‌کند.

الف) تعریف و مفهوم مجردی از دیدگاه فردی، اجتماعی و فرهنگی

بیایید مجردی را به نحو ساده تعریف کنیم. مجردی شرایطی است که فرد هنوز درگیر زندگی مشترک و مسائل مربوط به زندگی زناشویی نشده است. کسی که در این وضعیت قرار دارد بدون مواجهه با نقش ها و مسئولیت‌های مربوط به زندگی مشترک، اغلب زمان و انرژی بیشتری را برای خود اختصاص می دهد. به نوعی می توان گفت که از اختیارات بیشتر و محدودیت های کمتری برخوردار هست. البته مجردی طیف های مختلفی دارد که در درسنامه خودشناسی به انواع مختلف آن اشاره کردیم. ازجمله اینکه مجردی می‌تواند یک دوره کوتاه مدتی باشد که فرد مهارت های مورد نیاز را به منظور اقدام به ازدواج یاد می گیرد.

برای درک بهتر جوانب مختلف دوران مجردی نیازمندیم که آن را از زوایای مختلف بررسی نماییم. مجردی به زمینه های فردی، شرایط اجتماعی و عوامل فرهنگی بستگی دارد. برخی از جوانان صرفا از منظر شخصی خود به مقوله مجردی نگاه می کنند. ولی فارغ از هر تصوری که از مجردی داشته باشیم نمی توانیم آن را بدون ابعاد مختلف فردی، اجتماعی و فرهنگی لحاظ کنیم. در ادامه قصد داریم به زوایای مختلف مجردی بپردازیم. البته قبل از آن باید تاکید کنیم که به راحتی نمی توانیم مرزبندی واضحی بین دیدگاه های مختلف تعیین نماییم. به عبارتی در تداوم مجردی سطوح مختلف دست به دست یکدیگر می دهند.

اگر بخواهیم مجردی را از دیدگاه فردی بررسی کنیم عبارت است از شرایطی که فرد بدون شریک زندگی رسمی زندگی می‌کند. مجردی از دیدگاه فردی، در نسبت فرد با مسائل پیرامون زندگی اش تعریف می شود. این جنبه از مجردی می تواند به صورت خواسته و ناخواسته باشد. جنبه غیرارادی آن شامل عواملی مثل مسائل شغلی، سربازی، مخالفت والدین، وضعیت اقتصادی نامناسب، تحصیل و شرایط دیگر می باشد. در جنبه ارادی تصمیم آگاهانه دخیل است و فرد بابت ازدواج یا عدم اقدام به آن تحت فشار نیست. متاسفانه گاهی این رویه در جامعه ما مشاهده می شود. البته که عوامل خواسته و ناخواسته در مجردی دخیل هستند.

دیدگاه اجتماعی، شامل انتظارات و تعاملات افراد مجرد در چارچوب هنجارهای اجتماعی می باشد. مجردی در این دیدگاه به دخالت عوامل بیرون از فرد مانند طبقه اجتماعی و اقتصادی اشاره دارد. در واقع این عوامل زمینه ساز تداوم مجردی می باشند. البته این موضوع به شیوه‌های متفاوت در جوامع درک می‌شود. در کشورهای غربی زندگی مجردی به دلیل آزادی فردی رواج بیشتری یافته است. در حالی که در بسیاری از کشورهای غیرغربی، هنوز تجرد به عنوان یک گذار موقت تا ازدواج در نظر گرفته می‌شود. در غالب جوامع شرقی برخلاف جوامع غربی قضاوت منفی بیشتری نسبت به مجردی وجود دارد.

دیدگاه فرهنگی به باورها، ارزش‌ها و سنت‌های خاص مرتبط با مجردی در یک فرهنگ خاص توجه دارد که ممکن است به تداوم مجردی کمک کند. نگرش فرهنگی به مجردی به باورهای هر جامعه ای وابسته است. فرهنگ‌ها رویکردهای متفاوتی نسبت به مجردی دارند، از تایید و تحسین آن گرفته تا نگرانی و قضاوت منفی راجع به آن. برای مثال در بسیاری از آموزه‌های دینی فرهنگ‌های مذهبی، ازدواج تشویق می شود و مجردی ممکن است به عنوان نقض ارزش‌های مذهبی و اخلاقی تلقی شود. از طرفی در برخی جوامع مخصوصا در فرهنگ غرب، مجردی به عنوان بخشی از روند زندگی مدرن پذیرفته می شود.

ب) تأثیر مجردی بر رشد فردی، عاطفی و اجتماعی

مجردی به عنوان واقعیت غیرقابل کتمان زندگی تأثیرات گسترده‌ای بر جنبه‌های مختلف زندگی انسان دارد. این وضعیت، فرصت‌هایی را برای رشد فردی، عاطفی و ارتباطات اجتماعی فراهم می آورد، اما باید درنظر بگیریم که این دوران چالش‌های عدیده ای را می تواند همراه خود داشته باشد. در ادامه به تفضیل، کم و کیف این موضوع را بررسی می کنیم.

فارغ از اینکه مجرد یا متاهل باشیم همواره در جستجوی معنا و هدف در زندگی مان هستیم. مجردی به عنوان یک مرحله خاص از زندگی، فرصت مساعدی را برای پرورش ابعاد روانشناختی ما فراهم می کند. در این دوران فرصتی منحصر به فرد برای شناخت خود و توسعه مهارت‌های شخصی‌مان پیدا می کنیم. این زمان طلایی به ما اجازه می‌دهد تا علایق، آرزوها و اهداف قلبی و واقعی ‌مان را کشف کنیم و بدون فشارهای ناشی از روابط عاطفی، راحت تر بتوانیم به استقلال برسیم و براساس نیازهای بنیادین تصمیمات مهم زندگی را خود بگیریم.

مجردی فرصتی غیرقابل تکرار برای تمرکز بر یادگیری مهارت های جدید می باشد. در این دوره، می توانیم به شکل مستقل به اهداف خود دست یابیم. این تجربیات نه تنها دایره‌ی دید ما را گسترش می‌دهند بلکه به ما کمک می‌کنند تا به نحو سازنده تر چالش‌ها کنار بیاییم. همچنین در این دوره می‌توانیم روابط اجتماعی‌مان را گسترش دهیم و با افراد مختلف آشنا شویم. در نهایت با بهره‌گیری از این زمان، می‌توانیم به بهترین نسخه از خود تبدیل شویم و آماده‌ی ورود به مراحل بعدی زندگی باشیم.

دوران مجردی از لحاظ فردی، عاطفی و اجتماعی جنبه های مثبتی دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم. از لحاظ فردی برخی از جنبه های مثبت مجردی عبارت اند از:

*فرصتی برای کسب استقلال: افراد مجرد گاهی لازم است که برخی از تصمیمات روزمره خود را به تنهایی بگیرند که این موضوع به تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری و استقلال کمک می‌کند. در عین حال باید مراقب بود که فقدان اهرمی مثل همسر منجر به فقدان انگیزه جهت رشد نشود.

*فرصتی برای توسعه مهارت‌ها: در دوران مجردی زمان و آزادی بیشتری برای یادگیری مهارت‌های جدید مانند مهارت های فنی، هنر یا فعالیت‌های ورزشی وجود دارد. با این حال تمرکز بر این جنبه نباید باعث شود که فرصت فکر کردن راجع به ازدواج را پیدا نکنیم.

*مدیریت زمان و منابع: مجردی به ما اجازه می‌دهد تا بدون محدودیت‌های خانوادگی چندان زیاد که افراد متاهل دارند، منابع و زمان خود را به نحو احسن ممکن مدیریت نماییم.

از طرف دیگر دوران مجردی فرصتی ارزشمند است که به ما کمک می‌کند عواطف درونی‌مان را بهتر بشناسیم و یاد بگیریم چطور احساسات خود را مدیریت کنیم. در این دوره می‌توانیم با خودمان روراست‌تر باشیم، نیازها و مرزهای عاطفی‌مان را بشناسیم و مهارت‌هایی مثل تاب‌آوری و مدیریت استرس را تقویت کنیم. مثلاً وقتی با چالشی مثل یک روز سخت کاری روبرو می‌شویم، یاد می‌گیریم چگونه، آرامش خود را بازیابیم. دوست داشتن خودمان در دوران مجردی یعنی پذیرش خویشتن و مراقبت از حال خوبمان، نه خودشیفتگی. این دوره می‌تواند پایه‌ای باشد برای ساختن روابطی آگاهانه‌تر و عمیق‌تر در آینده، البته اگر از این فرصت به‌درستی استفاده کنیم.

همچنین مجردی فرصتی شگفت‌انگیز برای گسترش دایره روابط ما و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی جدید فراهم می آورد. در این دوره، ما آزادی بیشتری داریم تا با افراد مختلف آشنا شویم و در رویدادها یا جمع‌های دوستانه شرکت کنیم. مثلاً ممکن است یک دوست مجردمان را در یک باشگاه کتاب‌خوانی پیدا کنیم یا در یک برنامه داوطلبانه با افرادی هم‌فکر آشنا شویم. نبود مسئولیت‌های خانوادگی به ما اجازه می‌دهد که وقت بیشتری برای مشارکت در فعالیت‌های حرفه‌ای، اجتماعی یا حتی سفرهای گروهی اختصاص دهیم. این تجربه‌ها نه تنها شبکه ارتباطات ما را غنی‌تر می‌کنند، بلکه به ما کمک می‌کنند افق دید خود را گسترش دهیم و لحظات خوشایند و الهام‌بخشی را تجربه کنیم. البته این موارد را باید به چشم تجربه برای ازدواج نگاه کنیم.

به طور کلی جنبه‌های مثبت مجردی شامل شناخت بهتر خود و درک نیازها، خواسته‌ها و رشد عاطفی می باشد. مجردی فرصت می‌دهد که روی کیفیت روابط تمرکز بیشتری نماییم. در صورت مدیریت درست، مجردی می‌تواند منجر به کاهش وابستگی‌های ناسالم و تقویت حس پایداری عاطفی شود.

پ) پیامدهای مثبت و منفی مجردی

مجردی یکی از مهم‌ترین سبک‌های زندگی در دوران معاصر است که می‌تواند به صورت همزمان آثار و جوانب مثبت و منفی خود را داشته باشد. هرچند این موضوع میان هر فرد به صورت نسبی است. در واقع هرکسی به صورت متفاوت با جنبه های مختلف مثبت و منفی آن مواجه می شود. البته نادیده نمی گیریم که این وضعیت به شرایط بیرونی مثل عوامل اجتماعی و فرهنگی هم می تواند بستگی داشته باشد. در این بخش، به بررسی جامع پیامدهای مثبت و منفی مجردی می‌پردازیم و با مثال‌هایی واقعی تأثیرات آن را روشن می‌کنیم.

1- رشد فردی و خودشناسی: دوران مجردی به ما فرصتی طلایی می‌دهد تا خودمان را بهتر بشناسیم و علایق، ارزش‌ها و اهدافمان را کشف کنیم. این دوره به ما استقلال بیشتری می‌بخشد و مهارت‌هایی مثل تصمیم‌گیری و مدیریت زندگی را تقویت می‌کند. مثلاً یکی از ما که مهندس نرم‌افزار است، ممکن است با استفاده از این فرصت در دوره‌های تخصصی شرکت کند و مهارت‌های حرفه‌ای‌اش را ارتقا دهد.

2- آزادی و انعطاف‌پذیری در سبک زندگی: مجردی به ما آزادی می‌دهد که بدون برخی از محدودیت‌ها به تجربه‌های تازه بپردازیم. در این دوره می‌توانیم سبک زندگی خود را با انعطاف بیشتری تنظیم کنیم. مثلاً یکی که عاشق طبیعت‌گردی است، ممکن است هر آخر هفته به مقصد جدیدی سفر کند و زندگی‌ای پویا و پرماجرا داشته باشد.

3-تقویت شبکه اجتماعی: مجردی فرصتی است تا روابط متنوعی بسازیم و شبکه دوستان و همکاران خود را گسترش دهیم. ما می‌توانیم در فعالیت‌های اجتماعی یا گروه‌های مختلف مشارکت کنیم. برای مثال یکی که به هنر علاقه دارد، ممکن است به عضویت در چندین گروه هنری درآید و دوستانی جدید پیدا کند.

4-چالش‌های روان‌شناختی: البته مجردی ممکن است گاهی ما را با حس تنهایی یا نبود حمایت عاطفی مواجه کند. این احساسات می‌توانند در شرایط خاصی، پررنگ‌تر شوند. مثلاً وقتی ببینیم بسیاری از دوستانمان ازدواج کرده اند ممکن است فقدانی را احساس کنیم.

5- فشارهای اجتماعی و فرهنگی: ما ممکن است با قضاوت‌های اجتماعی یا پرسش‌های مکرر درباره دلیل مجرد بودنمان روبه‌رو شویم. این فشارها در جوامعی که ازدواج زودهنگام ارزش بالایی دارد، بیشتر است. برای مثال یکی از ما که در چنین فرهنگی زندگی می‌کند، ممکن است مدام با سوال‌هایی مثل “چرا هنوز ازدواج نکرده‌ای؟” مواجه شود.

6- عدم تجربه رشد شخصی مشترک: زندگی مشترک فرصت‌هایی برای یادگیری، سازگاری و تجربه رشد در کنار فردی دیگر فراهم می‌کند؛ مجردی طولانی‌مدت ممکن است این جنبه‌های رشد را محدود کند.

پس مجردی مانند هر وضعیت دیگری در زندگی، مزایا و معایب خاص خود را دارد. اگرچه ممکن است فشارهای اجتماعی و چالش‌های روان‌شناختی با آن همراه باشد، اما با همت استوار، مدیریت کارآمد  و استفاده از فرصت‌های موجود، این دوره می‌تواند به یک مرحله پربار و رضایت‌بخش از زندگی تبدیل شود.

تمرین ها

1- دیدگاه‌های خود درباره مجردی را با دوستان یا خانواده به اشتراک بگذارید و تفاوت‌های دیدگاهی را بررسی کنید. میان باورها و پیش فرض های ذهنی خود و سایرین چه نقاط اختلافی را مشاهده می کنید؟

2- فهرستی از مهارت‌ها، علایق یا تجربیات جدیدی که در دوران مجردی کسب کرده‌اید یا می‌توانید کسب کنید را تهیه کنید.

3- یک جدول دو ستونه رسم کنید: در یک ستون پیامدهای مثبت و در ستون دیگر پیامدهای منفی مجردی از دیدگاه اجتماعی را یادداشت کنید.

4- فعالیت‌هایی که باعث تقویت احساس شادی و رضایت شما می‌شود، شناسایی و در برنامه هفتگی خود قرار دهید.