10 دقیقه
محمد سجاد غفوری
نقش دخالت خانواده در ازدواج فرزندان
والدین جایگاه کلیدی در ازدواج فرزندانشان دارند. نقش والدین بر کیفیت روابط میان دو طرف از دوران آشنایی تا زیر یک سقف بسیار واضح است. نقش خانواده در ازدواج دختر و پسر به شیوه های مختلفی ظاهر می شود که نتایج مثبت و منفی را دربر دارد.
بحث نقش و دخالت خانواده در ازدواج منحصر به فرهنگ ما نیست. در بسیاری از مناطق جهان، انتظارات فرهنگی در ازدواج و باورهای مذهبی والدین نقش کلیدی در انتخاب همسر جوانان دارد. در این فرهنگ ها ازدواج به عنوان پیوند خانواده ها تلقی می شود که چنین موضوعی هم در فرهنگ ما نسبتا رایج است. سوالی که به وجود می آید این است که چه زمانی نقش والدین در ازدواج را می توانیم چالش زا تلقی کنیم؟
یکی از جنبه های چالش آفرین در این زمینه، دخالت خانواده در ازدواج فرزندشان است. دخالت خانواده در ازدواج یعنی والدین با انجام برخی رفتارها بخواهند به طور یک طرفه فرآیند انتخاب همسر را کنترل کنند و نقش چندانی برای فرزندشان را در این زمینه قائل نباشند. برای مثال ممکن است والدین همسری را برای فرزندانشان بخواهند انتخاب کنند که با پیشینه فرهنگی و خانوادگی و باورهای آنها کاملا همراستا باشد یا انتقاد و توصیه تلخ و گزنده را مطرح کنند که بر استقلال فکری طرفین اثر منفی برجای گذارد.
از این رو دخالت والدین در ازدواج یکی از جنبه های منفی نقش خانواده است که چالش ها و آسیب های مختلفی را به همراه دارد. مطالعه این مقاله به شما کمک می کند تا بتوانید در دوران آشنایی با نقش خانواده در ازدواج بهتر آشنا شده و جنبه های مختلف آن را بشناسید و همچنین بتوانید راهکارهایی را برای مواجهه صحیح با دخالت خانواده در ازدواج و تشکیل زندگی مستقل درنظر بگیرید.
مهمترین پرسش هایی که در این مقاله به آن ها پاسخ میدهیم:
1- نقش خانواده در ازدواج چه اهمیت دارد؟
2- دخالت خانواده در ازدواج چه آسیب هایی برجای می گذارد؟
3- مواجهه درست با دخالت خانواده در ازدواج چگونه باید باشد؟
جایگاه و نقش خانواده در ازدواج
قبل از اینکه به موضوع دخالت خانواده در ازدواج بپردازیم لازم است که جایگاه و نقش خانواده در ازدواج را یاد آور شویم. خانواده ها از قدیم الایام تاکنون نقش سرنوشت ساز و کلیدی در ازدواج فرزندانشان داشته اند. در صورتی که والدین بتوانند در ازدواج جوانان نقش موثری ایفا نمایند به تصمیم گیری صحیح آنها در دوران آشنایی کمک شایانی خواهند کرد. مطالعات نشان میدهد که ازدواجهایی که شامل مشارکت والدین در انتخاب شریک زندگی میشود، احتمال ماندگاری بیشتری دارد.
هر چند در مقایسه با گذشته، امروزه جوانان نقش فعال تری را در انتخاب همسر و فرایند ازدواج ایفا می کنند ولی خانواده مخصوصا در جامعه جمع گرایی ایران نقش و جایگاه برجسته خود را حفظ کرده است. برای مثال اغلب والدین در محیط خانوادگی فرزندان خود را به گونهای تربیت می کنند که مهارتهای زندگی و روابط اجتماعی را به خوبی یاد بگیرند. این موضوع یک پایه و اساسی برای انتخاب همسر در فرزندان خواهد شد و اعتماد به نفس کافی فرزندان را در انتخاب همسر مناسب به دنبال دارد. برای مثال فرزندان می توانند مسئولیت های مدیریت یک خانواده را با مشاهده نقش والدین شان درک کنند.
همچنین والدین ممکن است تجارب غنی خود درباره مهارت های زندگی و آمادگی های مورد نیاز را با فرزندان خود به اشتراک بگذارند که این یک جنبه از وجه های دخالت خانواده در ازدواج به حساب نمی آید. برای مثال می توان از رهنمودهای آنها برای برنامه ریزی مالی، بودجه بندی هزینه های عروسی و.. بهره مند شد. همچنین آنها می توانند توصیه هایی برای پیشگیری از چالش های احتمالی در زندگی مشترک را به فرزند خود ارائه دهند.
آسیب های ناشی از دخالت خانواده در ازدواج
هرچند در حالت کلی نقش اعضای خانواده و تجربیات گذشته خانوادگی در ازدواج میتواند بر کیفیت روابط در دوران آشنایی تأثیر مثبتی بگذارد و حس اطمینانی را ایجاد کند، اما در صورتی که به برخی از چالش های احتمالی در این زمینه توجه نکنیم، آسیبهای عاطفی، روانی به طرفین وارد خواهد شد. یکی از چالش های رایج در نقش خانواده در ازدواج، دخالت والدین است. برخی از آسیب های ناشی از دخالت خانواده در ازدواج عبارت اند از:
1-یکی از موارد دخالت خانواده در ازدواج این است که والدین انتظارات خود را بر فرزندانشان تحمیل کنند. این موضوع میتواند فشار روانی آن را در پی داشته باشد. انتظارات انواع و اقسام متفاوتی دارد. مثل تاکید بر پایبندی به آداب و رسوم سخت گیرانه در تعیین مهریه و جهیزیه و امثال آن. جوانان در این شرایط ممکن است در تنظیم خواستههای خود و انتظارات والدین دچار تعارض شوند که این امر میتواند به استرس فزاینده ای منجر شود؛ به ویژه زمانی که احساس میکنند قادر به برآورده کردن این انتظارات نیستند یا باید خواسته های شخصی خود را کنار بگذارند.
2- دخالت خانواده در ازدواج ممکن است در دوران آشنایی وضعیتی را ایجاد کند که یکی از طرفین میان وفاداری به طرف مقابل و وفاداری به خانواده خود دچار تعارض شود. اگر یکی از طرفین احساس کند که طرف مقابل خواستههای والدین را به رابطه ترجیح میدهد، میتواند به ایجاد تنش، بیاعتمادی و حتی قطع فرایند آشنایی منجر شود.
3-یکی دیگر از آسیب های ناشی از دخالت خانواده در ازدواج حمایت مشروط والدین در ازدواج فرزندانشان است که میتواند عواقب منفی احساسی برای طرفین به همراه داشته باشد. مثلا والدی با ازدواج فرزندش مخالف است و تهدید به قطع حمایت میکند و یا با رفتارهایش بخواهد فرزندش تابع انتظارات او باشد. این موضوع آسیب های متعددی را به فرزند وارد می کند و فرد ممکن است در انتخاب فرد موردنظرش یا خانواده یکی از انتخاب کند.
4-دخالت بیش از حد والدین میتواند به از دست رفتن چارچوب ها و مرزها در رابطه با طرف مقابل و بروز بسیاری از سو تفاهمات در رابطه شود. دخالتهای خانواده مانع توانایی طرفین در اتخاذ تصمیمات مستقل برای زندگی میشود و احساسات ناخوشایندی را در پی دارد که تأثیر منفی بر اعتماد به نفس آنها در مدیریت مستقل ازدواج دارد. والدینی که بر تصمیمهای طرفین در دوران آشنایی را نادیده بگیرند استقلال و خودکفایی طرفین را در ازدواج خود مختل کنند.
4-دخالت خانواده در ازدواج میتواند به دور شدن زوجین از خانواده هایشان منجر شود. این موضوع برای هر دو طرف دردناک است. عواقب این دخالتها عواطف منفی را در پی دارد ممکن است به از دست دادن حمایت خانوادگی آنان منجر شود. همچنین، دخالتهای والدین ممکن است باعث تنش و اختلاف نظر با دیگر اعضای خانواده شود و در نتیجه شکافها و انزوا در شبکه حمایتی ایجاد کند. یک مطالعه نشان داد که ازدواج های با دخالت والدین، نرخ بالاتری از تعارضات و کاهش صمیمیت را در طول زمان به همراه دارد.
مواجهه درست با دخالت خانواده در ازدواج فرزندان
در اینجا به راهبردهایی اشاره می کنیم که شما و طرف مقابل می توانید برای مدیریت دخالت خانواده در ازدواج به کار بگیرید.
1-بلوغ فکری و عاطفی خود و این که تصویر درستی از ازدواج داریم را به خانوادهتان نشان دهید تا آنها متوجه شوند که میتوانید به درستی با جنبه های مختلف ازدواج کنار بیایید و به تصمیمگیری منطقی شما ایمان پیدا کنند. از سوی دیگر، اگر والدین برخی از نقاط ضعف شما را ببینند، ممکن است بهانهای برای دخالت خانواده در ازدواج شما شود. بنابراین، مهم است که توانمندیها و آمادگیهای خود را برای ازدواج تقویت کنید و آن را نشان خانواده تان دهید تا اعتماد آنها را جلب کنید. در این صورت نقش خانواده در ازدواج بهتر ایفا خواهد شد.
2- قدم بعدی مواجهه درست با دخالت خانواده در ازدواج، ارتباط محترمانه و ابراز قدردانی به والدین می باشد که لازم است آن را در اولویت قرار دهید، بهگونهای که والدین احساس کنند دیدگاه هایشان ارزشمند می باشد. سپس می توانید با احترام مرزها و چارچوب های خود را مشخص کنید. بهعنوان مثال، میتوانید به آنها توضیح دهید که برخی تصمیمات به خود شما و طرف مقابل مربوط میشود. اینکه به والدین بگویید ما نگرانی شما را درک نموده و تا آنجایی که بتوانیم از مشورت شما استفاده می کنیم، اما احساس میکنیم بهتر است برخی از زمینه ها تصمیمات مان را خودمان بگیریم.
3-برای کاهش احتمال دخالت خانواده در ازدواج، ضروری است که شما و طرف مقابل هر اطلاعاتی را در دوران آشنایی تان، با خانواده به اشتراک نگذارید. برخی وقت ها خودمان بهانه به دست کسی می دهیم و او نیز بر کار ما دخالت میکند. لازم است درمیان گذاشتن اطلاعات در حد منطقی و معقول باشد. البته طوری رفتار نکنید که والدین از دست شما رنجیده خاطر شوند.
4-برای مدیریت بهتر نقش خانواده در ازدواج توصیه می کنیم که با والدین خود گفت و گو کنید که چه سطحی از ایفای نقش آنها مناسب است و در این زمینه با کمک آنها به توافق برسید. مثلا می توانید به والدین بگویید که اجازه دهند که شما در موضوعاتی مانند تعیین مهریه، محل سکونت، نحوه برگزاری مراسم عروسی و… با طرف مقابل تصمیماتی را بگیرید. به بیان دیگر با طرف مقابل یک ذهنیت تیمی را ایجاد کنید. البته همانگونه که گفتیم به شرط اینکه به پختگی فکری و عاطفی رسیده باشید. این چنین صحبت هایی موجب کاهش دخالت خانواده در ازدواج فرزندان خود خواهد شد.
5-جهت مدیریت نقش خانواده در ازدواج شما و طرف مقابل لازم است مکررا با یکدیگر درباره انتظارات و اولویتهای خود در ازدواج گفت و گو نمایید و جمع بندی مشترک تان را با خانواده به اشتراک بگذارید. هماهنگی شما و طرف مقابل در این زمینه کمک میکند تا بهتر با چالش ها مواجه شوید. همچنین توصیه می کنیم وقتی با دخالت نابجای خانواده رو به رو شدید، هیجان خود را کنترل کنید شوید و این چالش قبل از اینکه از کنترل خارج شود را به درستی حل و فصل کنید.
6-بسیاری از ما جوانان پس انتخاب طرف مقابل برای ازدواج، به دنبال تأیید و کسب رضایت از انتخاب خود از جانب والدین هستیم. زیرا تأیید انتخاب میتواند احساس اعتبار و امنیت روانی را برای ما فراهم کند. از این رو توصیه می کنیم به اهمیت نقش خانواده واقف باشید و آن را دخالت خانواده در ازدواج در نظر نگیریم. در فرآیند آشنایی و زندگی مشترک از رهنمود های خانواده خود را بی نیاز نبینید.
7-در صورت نیاز مشاوره پیش از ازدواج را در اولویت قرار دهید. مشاوره میتواند به شما و طرف مقابل کمک کند تا راهبردهایی برای مقابله با دخالت خانواده در ازدواج و ارتباط مؤثر یاد بگیرید. یک رواندرمانگر میتواند بینشها و ابزارهایی برای تعیین حدود، ارتقای روابط سالم و مواجهه صحیح با دخالت ها ارائه دهد.
جمع بندی موضوع دخالت خانواده در ازدواج
نقش خانواده در ازدواج جوانان بسیار مهم و چندبعدی است و میتواند تأثیرات مثبت و منفی به همراه داشته باشد. دخالتهای والدین در انتخاب همسر میتواند به چالشهایی منجر شود، به ویژه زمانی که آنها سعی کنند فرآیند انتخاب را به صورت یکطرفه کنترل کنند. خانوادهها نقش سرنوشتسازی در ازدواج فرزندان دارند. با وجود اینکه جوانان امروزی نقش فعالی در انتخاب همسر دارند، والدین همچنان در تربیت و انتقال مهارتهای زندگی به فرزندان خود تأثیرگذار هستند. طبیعی است که با ظهور ویژگی و سایر مراحل زندگی فردی، می توانیم خانواده را مجابت به دخالت کمتر و کنترل زندگی شخصی خود شویم.
دخالت والدین در ازدواج آسیب های مختلفی دارد. تنش در رابطه، فشارهای روانی، تعارض در انتظارات، احتمال از دست رفتن حمایت های خانوادگی از جمله آن هاست. برای مدیریت دخالت خانواده در ازدواج، ابتدا باید به بلوغ فکری و عاطفی دست یابید و خانواده شما متوجه آن شوند تا اعتماد آنها برای ازدواج شما جلب شود. سپس با برقراری ارتباط محترمانه و مشخص کردن مرزها، میتوانید تصمیمات خود را بهطور مستقل اتخاذ کنید. همچنین، گفتوگو درباره انتظارات و اولویتها با طرف مقابل و در صورت نیاز مشاوره پیش از ازدواج میتواند به شما در مقابله با چالشهای ناشی از دخالت خانواده ازدواج کمک کند.
برای مطالعه بیشتر در زمینه دخالت خانواده در ازدواج نیز پیشنهاد می شود از دو مقاله علمی: بررسی تاثیر دخالت اطرافیان(به ویژه والدین) در ازدواج جوانان تبریز و مقاله علمی نقش والدین در سازگاری زوجین جوان که با بهره گیری از پژوهش های عملی میدانی صورت گرفته شده بازدید فرمایید.