روان شناسان و مشاوران معیار های متفاوتی را برای انتخاب همسر معرفی کرده اند. نکته مهم آن است که بدانید اولویت و اهمیت هر کدام از این ملاک ها برای هر فرد می تواند متفاوت باشد و افراد با توجه به شخصیت، نیاز، ارزش ها، اهداف و تمایلات خود می توانند ضریب متفاوتی برای هر یک از معیارهای انتخاب همسر بدهند. برخی از ملاک ها به شرح زیر  هستند:

* همسانی و هم ترازی باورها و ارزش ها: الزامی ندارد که حتما عقاید و باورهای شما دقیقا به مانند هم باشند باشد اما به این نکته توجه کنید باور ها و ارزش های زندگی باید تا حدی همسوی یک دیگر باشد و قطب های مخالف هم قرار نگیرند. به عنوان مثال یک نفر به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشته باشد و دیگری به این موضوع اعتقاد نداشته باشد و به آن اهمیتی ندهد.

* شخصیت و خلق و خو: موضوع مهمی که درباره ویژگی‌های شخصیتی وجود دارد، این است که افرادی که از نظر شخصیتی کاملاً مخالف هم هستند، لزوماً گزینه مناسبی برای ازدواج نیستند. ممکن است در ابتدای رابطه، تفاوت‌های شخصیتی جذاب به نظر برسند و افراد فکر کنند که مکمل یکدیگر هستند، اما با گذشت زمان، این تفاوت‌ها می‌توانند به مشکل تبدیل شوند و تحمل آن‌ها دشوار گردد. برای مثال، زنی که به گردش و تفریح علاقه‌مند است و مردی که ترجیح می‌دهد در خانه بماند و مطالعه کند، ممکن است در بلندمدت با چالش‌هایی در زندگی مشترک مواجه شوند.

* مهارت برقراری ارتباط: توانایی گوش دادن، داشتن همدلی، بازخورد به موقع به صحبت ها، برقراری ارتباط چشمی از جمله مواردی هستند که در مورد مهارت های ارتباطی بسیار اهمیت دارد.

* برخورداری از سلامت روانی: به صورت کلی سلامت روان به معنای توانایی فرد برای سازگاری با محیط اطراف، برقراری روابط سالم، داشتن احساس رضایت از زندگی و عملکرد موثر در حوزه‌های مختلف زندگی است. در واقع نداشتن اختلالات روانی و همچنین برخورداری از مولفه های سلامت روان از معیار های مهم برای ازدواج باشد.

* برخورداری از  اعتماد و تعهد: به قول جان گاتمن اعتماد و تعهد دو ستون اصلی خانه ای به نام ازدواج هستند. تمایل فرد به متعهد ماندن به رابطه و همچنین عمل به قول ها و تعهدات در ازدواج بسیار مهم می باشد.

* احترام متقابل: احترام به یک دیگر در درون ازدواج مقوله ای هست که با سپری شدن سال های طولانی در ازدواج با هم ارزش و اهمیت خود را از دست نمی دهد. همچنین این که برای شما و فرد مقابل احترام چه مصادیقی دارد، بسیار مهم است و به آن باید توجه شود.