10 دقیقه
محمدسجاد غفوری
موقعیتی را تصور کنید که پسری به یک دختر علاقه شدیدی دارد، ولی پاسخ منفی دریافت می‌کند. یا اینکه مدتی است که دو طرف تصمیم گرفتند که با یکدیگر ازدواج نمایند، ولی ناگهان یکی از آنها از رابطه عقب نشینی می‌کند. همچنین سناریوی را تصور کنید که در حین زندگی مشترک، رفتار همسر فردی با او همانند گذشته نیست و درخواست طلاق می کند. از نظر شما افراد قربانی در چنین شرایط چه واکنش هایی از خود نشان می‌دهند؟
شکست عاطفی وضعیت طبیعی بهنجار است که فرد پس از پایان رابطه عاطفی، آن را تجربه می کند. در این تجربه، فرد به هر دلیلی ناچار می شود که حس خوشایند خود را نسبت به طرف مقابل فراموش کند. غالب افراد در شکست عاطفی احساسات ناخوشایند متعددی را تجربه می کنند. تجربه شکست عاطفی گاهی یکی از سخت‌ترین و دردناک‌ترین مراحل زندگی به شمار می‌رود. گاه با شناخت مهارت هایی چه در رابطه پیش از ازدواج، مهارت های دوران نامزدی و همچنین زندگی مشترک، می توان تا حدودی از موجه با این گونه شکست های عاطفی جلوگیری کرد.
ما در این مقاله قصد داریم که ابعاد مختلف شکست عاطفی را بررسی کنیم. مطالعه این مقاله به شما کمک می‌کند تا شرایطی که شما را مستعد شکست عاطفی می‌کند را بتوانید تشخیص دهید. همچنین واکنش های معمول افراد به شکست عاطفی را متوجه شوید و آسیب های شکست عاطفی را درک کنید. در انتها به راهبردهایی اشاره می کنیم که بتوانید با کمک آن به نحو مناسبی شکست عاطفی را پشت سربگذارید.
عوامل زمینه ساز در شکست عاطفی
عوامل مختلفی دست به دست یکدیگر می دهند تا در شکست عاطفی مداخله کنند. آیا می توانید برخی از آنها را نام ببرید؟ در ادامه به متداول ترین موقعیت هایی که می تواند زمینه ای را برای شکست عاطفی ایجاد کند، اشاره می‌کنیم.
1- عدم رسیدن به تفاهم: یکی از شایع‌ترین دلایل شکست عاطفی، عدم درک متقابل و فهم مشترک درباره بسیاری از موضوعات است. در صورتی که دو طرف نتوانند در روابط شان تفاهم برسند، با پیامدهای نامناسبی مواجه خواهند شد. در این شرایط زمینه برای شکست عاطفی مهیا می شود. عدم تفاهم ناشی از عوامل زیادی می باشد مانند تغییر در اولویت های زندگی و تغییر در باورها و اهداف زندگی.
2-بی توجهی به انتظارات منطقی: صمیمیت انتظارات عادی و معقول را از طرف مقابل همراه دارد. مثلا انتظار دارید که طرف مقابل شما را در اولویت قرار بدهد و به نیازهای شما حساس باشد. ولی در صورتی که طرف مقابل نسبت به انتظارات شما بی توجه کند، احساس ناراحتی خواهید کرد. اگر این تجربه تلخ به صورت مکرر رخ دهد، دچار شکست عاطفی می‌شوید.
3-فاصله‌گیری عاطفی: گاهی اوقات یکی از طرفین از ادامه دادن قرارهای آشنایی برای ازدواج فاصله می‌گیرد. در صورتی که دو طرف در این مرحله به یکدیگر وابستگی عاطفی پیدا نمایند، به احتمال بیشتری شکست عاطفی را تجربه می کنند. این فاصله‌گیری دلایل مختلفی دارد مانند ترس از تعهد، مشکلات شخصی، عدم تمایل به برنامه‌ریزی برای آینده و تغییر باورها و استانداردها.
4-عدم برآورده شدن نیازهای عاطفی: چنانچه یکی از طرفین احساس کند که در رابطه نیازهای عاطفی‌اش، از جانب طرف مقابل برطرف نمی‌شود، ممکن است شکست عاطفی را تجربه نماید. در این قضیه غالبا یکی از طرفین سرمایه گذاری بیشتری را در رابطه از خود نشان می دهد و طرف مقابل جدیت چندانی ندارد. همچنین این موضوع می‌تواند ناشی از بی‌توجهی یا عدم موفقیت در ارتباط مؤثر باشد.
5-تجارب تلخ گذشته: کسانی که در گذشته تجربه‌های تلخی در روابط بین فردی داشته‌اند، ممکن است به راحتی دچار شکست عاطفی شوند. مثلا فردی در دوران قبل از ازدواج نتوانسته است احساس کفایت را از خانواده‌اش بیاموزد، همین احساس را در رابطه فعلی خود وارد می‌کند.
5-ایجاد تغییرات اساسی در زندگی: تغییرات عمده در زندگی همانند مهاجرت، ورشکستگی، بیماری، اخراج از کار و… می‌تواند فشارهایی به رابطه کنونی وارد نماید. از این رو ایجاد برخی از تغییرات زندگی منجر به شکست عاطفی می‌شود.
در نظر بگیرید که شدت آسیب ناشی از شکست عاطفی، در میان هرفردی متفاوت است. برای مثال شکست عاطفی در زیر یک سقف غالبا پیامدهای منفی بیشتری ایجاد می کند تا مواجهه با پاسخ منفی به پیشنهاد ازدواج. یا کسی که بدون تحقیق کافی به طرف مقابل دلبستگی شدیدی پیدا کرده است، پیامدهای منفی بیشتری را در مقایسه با سایرین متحمل می شود.
آسیب های شکست عاطفی
برای غالب افراد دست‌و‌پنجه نرم کردن با شکست عاطفی موضوع دشواری است. این قضیه اثرات منفی متعددی بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد برجای می گذارد. آیا می توانید برخی از این آسیب ها را نام ببرید؟ در ادامه به برخی از شایع‌ترین پیامدهای منفی شکست عشقی اشاره می‌کنیم:
1-غم و اندوه: یکی از رایج‌ترین پیامدهای شکست عاطفی تجربه غم و اندوه است که می‌تواند با احساس پوچی همراه باشد. برای مثال فرد ممکن است برخی بیشتر روزها گریه کند یا مثل سابق از برخی از سرگرمی ها یا فعالیت ها لذت کافی را کسب نکند.
2-اضطراب و نگرانی: شکست عاطفی علائم اضطرابی متنوعی را به همراه دارد. بدین نحو که فکر، رفتار و احساسات تحت تاثیر منفی قرار می گیرند. مثلا کیفیت تمرکز تغییر می کند، فرد حساسیت بیشتری نسبت به قضاوت دیگران پیدا می کند. نگرانی بیشتری نسبت به آینده به سراغ فرد می آید.
3-احساس خشم: فرد ممکن است گاهی اوقات رفتارهای طرف مقابل طرف مقابل را یادآوری کرده و احساس خشم کند. برطرف شدن احساس خشم ممکن است برای مدتی طول بکشد. احساس خشم می تواند زمینه مساعدی را برای افکار کینه جویانه و رفتارهای پرخاشگرانه ایجاد کند.
3-احساس تنهایی مداوم: تجربه تنهایی پس از اتمام رابطه با فرد مورد علاقه، تجربه دشواری به نظر می رسد. فرد در این شرایط رابطه ای قرار ندارد که طرف مقابل به خواسته های او توجه کند. از این رو حس نادیده گرفته شدن وی را دائما آزار می دهد. در این شرایط روحیه فرد به شدت کاهش می یابد.
4-کاهش میزان عزت نفس: شکست عاطفی می‌تواند عزت نفس فرد را به نحو منفی تحت تأثیر قرار دهد. در شکست عاطفی غالبا احساس عدم لیاقت و عدم دوست‌داشتنی بودن به فرد دست می دهد. ممکن است فرد خود را بیشتر سرزنش کند و دائما وضعیت فعلی خود را با حالت ایده آل اش مقایسه نماید.
5-مشکلات جسمی: برخی ممکن است پس از شکست عاطفی تغییرات بدنی را تجربه نمایند. برای مثال ممکن است میزان اشتهای فرد تغییر یابد، وزن این افراد افزایش یا کاهش پیدا کند. همچنین احساس خستگی و تغییر در کیفیت خواب و تضعیف سیستم ایمنی بدن از دیگر پیامدهای جسمانی شکست عاطفی است.
6-تأثیر منفی بر تعاملات اجتماعی: شکست عاطفی کیفیت تعاملات اجتماعی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مثلا ممکن است کیفیت شغلی فرد کاهش پیدا کند و منجر به مشکلاتی در روابط اجتماعی و حرفه‌ای او شود. همچنین فرد احتمال دارد میزان تعاملات خود را با خانواده و دوستان خود کاهش دهد.
مواردی که اشاره کردیم جز آسیب های طبیعی و عادی در شکست عاطفی است. این نشانه ها به طور میانگین حدود 6 ماه به طول می انجامد. البته درنظر بگیرید که واکنش به شکست عاطفی تحت تاثیر تفاوت های فردی است. مثلا برخی افراد شکست عاطفی را به عنوان پایان زندگی‌شان می‌دانند و به همین دلیل میزان بیشتری از آسیب های مختلف را متحمل می شوند. برخی دیگر نیز به توانمندی های خود جهت گذر از این دوران دشوار ایمان دارند و آن را دائمی تلقی نمی کنند.
نحوه مواجه صحیح با شکست عاطفی
حال که با عوامل زمینه ساز و آسیب های شکست عاطفی آشنا شدید، نوبت به پشت سر گذاشتن شکست عاطفی می‌رسد. برای مواجهه صحیح با شکست عاطفی راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌کنیم.
1- در گام اول توصیه می‌کنیم که زمینه مناسبی را فراهم کنید که راحت تر بتوانید احساسات منفی‌تان را تجربه نمایید. این احساسات را بایستی به نحو درستی بروز دهید و آنها را نادیده نگیرید. مثلا شاید لازم باشد برای مدتی سوگواری کنید و یا احساسات خود را یادداشت کنید. در نوشتن، احساسات ناخوشایند به میزان کمتری در شما باقی می‌ماند.
2- حدالمقدور از گفت و گو یا قرار ملاقات با طرف مقابل دوری نمایید. توصیه می‌کنیم که طرف مقابل را از شبکه های اجتماعی خود حذف کنید و شماره وی را پاک کنید. در ضمن هرچه یادگاری از او دارید و هر چیزی که شما را به یاد او بیندازد را برای همیشه کنار بگذارید. اگر در جریان فعالیت های او قرار نگیرید، آرامش بیشتری را برای شما به دنبال خواهد داشت.
3-درنظر بگیرید که خیلی وقت ها شکست عاطفی تقصیر شما نبوده است. از این‌رو خود را بابت این اتفاق سرزنش نکنید. لازم است که با این واقعیت کنار بیایید که شکست عاطفی به منزله پایان همراهی با طرف مقابل است. یعنی فارغ از هر دلیلی شما و طرف مقابل با هم سازگار نیستید و به صلاح نبوده که رابطه تان ادامه پیدا می‌کرد.
4-پیشنهاد می کنیم در این مرحله مراقب سلامتی جسمی خود باشید. مثلا به سراغ رفتارهای پرخطر نروید و از مصرف غذاهای ناسالم دوری نمایید. آسیب به جسم شما باعث می شود که سلامت روانی تان نیز آسیب ببیند. در عوض ورزش و مصرف غذاهای سالم را در دستور کار خود قرار دهید.
5- اوقات خود را با سرگرمی ها و فعالیت های دلخواه خود پر کنید. همچنین به دنبال کسب تجارب و یادگیری های جدیدی باشید. این موضوع می تواند احساس دردناک ناشی از شکست عاطفی را در شما کاهش داده و به راحتی بیشتری بتوانید این وضعیت را پشت سر بگذارید.
6-اهدافی را برای زندگی خود منظور نمایید و برای دستیابی به آن برنامه ریزی کنید. مثلا برای پیشرفت شغلی و تحصیلی و اجتماعی خود جدیت بیشتری نشان دهید. به نحوی که زمان کمتری برای پرداختن به سایر مسائل برای شما باقی بماند.
7- هویت خود را در این شرایط دشوار بازخوانی کنید و از نو به کشف آن بپردازید. توصیه می‌کنیم خودتان را خارج از چارچوب روابط سابق نگاه کنید و هویت خود را از منظر غیر از رابطه گذشته نگاه کنید.
8-درنظر داشته باشید که برای پر کردن خلا رابطه قبلی، سریعا وارد رابطه جدید نشوید. در این فرصت به شناسایی نقاط مثبت و منفی خود بپردازید. جنبه های مثبت خود را شناسایی نمایید که با کمک آن بتوانید به درستی با این وضعیت مواجه شوید.
9- به جنبه مثبت پایان رابطه نگاه کنید؛ مخصوصا اگر در رابطه ناسالم و مخرب بوده باشید. با نگاه مثبت به تجربه سابق تان می‌توانید خطاهای گذشته خود را شناسایی نموده و از رابطه گذشته خود درس بهتری بگیرید.
10-در صورتی که با گذشت بیش از یک سال، وضعیت روحی و روانی شما همچنان درگیر رابطه ی گذشته است. توصیه می کنیم که از مشاور متخصص کمک بگیرید.
جمع بندی
شکست عاطفی یکی از سخت ترین لحظات زندگی است که می تواند در دوران قبل و یا بعد از ازدواج ایجاد شود. عواملی مانند عدم رسیدن به تفاهم، برآورده نشدن انتظارات منطقی، فاصله گیری عاطفی و… زمینه ساز شکست عاطفی است. شکست عاطفی آسیب های روانشناختی و اجتماعی متعددی دارد. به عنوان مثال احساس غم، خشم، اضطراب، کاهش عزت نفس و افزایش تنهایی و… ازجمله عمده ترین آسیب های شکست عاطفی می‌باشند.
با گام های کاربردی زیادی می توانید شکست عاطفی را پشت سربگذارید. لازم است احساسات خود را ابراز نمایید، خود را بابت این اتفاق سرزنش نکنید. زمان خود را با انجام فعالیت های مناسب پر کنید. مراقب سلامت جسم خود باشید. بلافاصله وارد رابطه جدید نشوید. در آخر شکست عاطفی را یک تجربه طبیعی مشاهده نموده و از آن به عنوان فرصتی برای رشد عاطفی نگاه کنید.
