ازدواج به عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی به‌عنوان پلی برای دستیابی به آرامش و عشق شناخته می‌شود. موانع متعدد آن می تواند ما را از این مسیر باز دارد. در ادامه به بررسی جنبه های این موانع می پردازیم.
۱. موانع روان‌شناختی: نبرد با خود
الف) ترس از تعهد و شروع زندگی مشترک: نگاهی به اضطراب‌ها و چالش‌های ذهنی در آستانه ازدواج
آغاز هر تجربه جدیدی در زندگی قدری از استرس و نگرانی های طبیعی را به دنبال دارد. تصمیم برای انتخاب همسر و متاهل شدن نیز به عنوان یکی از مهم ترین تصمیمات زندگی استرس طبیعی خود را دارد. همان گونه که در فصل اول این درسنامه گفتیم برای اینکه مواجهه سازنده تری با موانع ازدواج داشته باشیم وجود حد نرمالی از نگرانی و استرس در وجود ما ضروری است. در واقع سطح نرمالی از استرس، محرک ما برای شروع هدفی است و کارکرد های مثبتی برای اقدامات ما در فرایند ازدواج دارد. تصور کنید که اگر سطح طبیعی از نگرانی در وجود ما نبود، برای پیشرفت و برداشتن موانع انگیزه چندانی نداشتیم و حرکت موثری انجام نمی دادیم.
از طرفی وقتی سطح نگرانی ما از حد نرمال خود عبور کند در این صورت نگرانی نه تنها محرک ماست بلکه مانع حرکت ما به سمت برداشتن موانع ازدواج می شود. از این رو نگرانی بابت باز شدن فصل تازه ای از شروع زندگی مشترک و ترس از تعهد و برآورده کردن مسئولیت های گوناگون ناشی از آن، یک موضوع پیچیده است که نیازمند دقت و تامل کافی می باشد. در زمانه ما ترس از تعهد یکی از موانع ذهنی در فرایند ازدواج برخی جوانان است که لازم است آن را از جنبه های مختلفی شناسایی کنیم. از نظر شما ترس از تعهد چیست و چه آسیب هایی می تواند برجای بگذارد؟
اضطراب‌ها، چالش‌های ذهنی و ترس‌های ناخودآگاه درباره مسئولیت‌ها و تغییرات در زندگی ترس از تعهد نام دارد. این ترس ممکن است در بسیاری از افراد، به ویژه جوانان، در آستانه ازدواج ایجاد شود.
چالش های ذهنی در آستانه ازدواج
1-ترس از از دست دادن آزادی و استقلال: ازدواج به معنای پذیرش یک رابطه پایدار و متعهدانه است که مسئولیت‌های جدیدی را به همراه دارد. بسیاری از ما ممکن است نگران باشیم که مبادا پس از ازدواج، آزادی و استقلال فردی خود را از دست بدهیم و در رابطه متعهدانه گیر بیفتیم و احساس خلاصی از آن نکنیم. این ترس، به ویژه برای افرادی که قائل اند مجردی برایشان فرصت هایی را خلق می کند، یک مانع روانی بزرگ است.
2-ترس از تجربه ناموفق: تجارب ناموفق در تعاملات اجتماعی ما مخصوصا در رابطه با خانواده همچنین مشاهده ازدواج ناموفق در اطرافیان مان می‌تواند زمینه‌ساز ترس از تعهد باشد. در واقع برخی از این موضوع هراس دارند که نکند به تعهد و دلبستگی خود را به کسی نشان دهند و بعد دچار پشیمانی شوند. برخی افراد به دلیل ضربه‌های عاطفی گذشته نگران‌اند که در رابطه جدید نیز با شکست مواجه شوند و این ترس را به صورت ناخودآگاه با خود به همراه دارند.
3-ترس از مسئولیت‌های جدید و فشارهای اقتصادی: ازدواج معمولاً با افزایش مسئولیت‌ها و تعهداتی همراه است؛ از جمله مسئولیت‌های مالی، خانوادگی و حتی اجتماعی. فشار اقتصادی، از جمله تأمین مالی خانواده و مدیریت هزینه‌های زندگی، از عواملی است که الزاماتی را همراه خود دارد که می‌تواند اضطراب‌آور باشد. افرادی که به آینده مالی خود اطمینان ندارند، ممکن است از ورود به زندگی مشترک هراس داشته باشند.
4-ترس از عدم آمادگی برای ازدواج: ازدواج ممکن است افراد را در مسیر تغییرات هویتی و سازگاری با طرف مقابل قرار دهد. هرکسی بدون یادگیری برخی مهارت ها به سادگی نمی تواند با این تغییرات کنار بیاید و خود را آماده پذیرش برخی نقش ها نماید
5-انتظارات اجتماعی و فرهنگی: در برخی فرهنگ‌ها و جوامع، ازدواج با انتظارات و فشارهای اجتماعی همراه است. برخی افراد ممکن است نگران باشند که نتوانند انتظارات خانواده و جامعه را برآورده کنند یا از شکست در ایفای نقش‌های متعارف ازدواج احساس نگرانی کنند.
بنابراین چالش های ذهنی در آستانه ازدواج که ممکن است در میان برخی جوانان بروز کند، ناشی از نگرانی مرتبط با مسئولیت‌ها و تغییرات زندگی است. چالش های ذهنی در آستانه ازدواج به دلایل مختلفی از جمله نگرانی درباره از دست دادن آزادی، تجارب ناموفق گذشته، فشارهای اقتصادی و انتظارات اجتماعی شکل می گیرد.
ب)دگرگونی ارزش‌ها و تغییر اهداف: چرا اهداف و ارزش‌های جوانان دستخوش تغییر شده است؟
بیایید موانع ازدواج را از دریچه دیگری هم نگاه کنیم. در دهه های اخیر وقتی به جنبه های فردی و اجتماعی زندگی جوانان تمرکز کنیم می بینیم که ارزش‌ها و اهداف برخی از آنان به دلایل مختلفی تغییر کرده است. لذا باید به صورت جدی به این موضوع نگاه کنیم. در واقع در چند سال اخیر شاهد برخی از تغییرات فکری و شناختی در برخی جوانان نسبت به اهداف و ارزش ها بوده ایم. دگرگونی اهداف و ارزش ها جوانب مثبت و منفی خود را بر جنبه های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی نشان می دهد و نیازمند اتخاذ راهبردهای خردمندانه است.
دگرگونی ارزش ها ناشی از تغییرات شناختی است که عمدتا می توانیم آن را به عنوان مانع در ازدواج لحاظ کنیم. اغلب این دگرگونی ها به موانع پیش روی ازدواج بیشتر دامن می زند. لذا تغییرات شناختی، موانع واقعی ازدواج مثل موانع اقتصادی، خانوادگی و فردی در ازدواج را بیشتر شعله ور می کند و منجربه منفی شدن دیدگاه ها نسبت به ازدواج می‌شود و اقدام به ازدواج آسان را دشوارتر می سازد. در این قسمت به بررسی دلایل اصلی این تغییرات و اهداف جدید جوانان در ازدواج می‌پردازیم.
1-تغییرات فرهنگی و اجتماعی: در زمان کنونی نمی توانیم جهانی بدون فناوری را تصور کنیم. با پیشرفت فناوری های مختلف و به قول برخی از صاحب نظران تبدیل شدن به یک دهکده جهانی، بسیاری از ما جوانان با فرهنگ‌ها و سبک‌های زندگی متنوعی روبرو می شویم. این مواجهه به ما این امکان را داده تا ارزش‌ها و انتظارات شخصی تازه ای را بوجود بیاوریم یا در برخی از باورهای گذشته خود را اصلاح و تجدیدنظر نماییم. برای مثال نسل جدید تلقی شان از ازدواج همانند نسل گذشته نیست. برای برخی دیگر هم این موضوع تا آنجا پیشروی کرده که ازدواج را صرفاً به عنوان هدف غایی زندگی نمی بینند.
2- تحصیلات و پیشرفت شخصی: تغییر نقش های اجتماعی یکی دیگر از پیامدهای دگرگونی ارزش ها و اهداف جوانان است. برای مثال جوانان امروز به فرصت های اجتماعی دیگری مثل تحصیلات اهمیت بیشتری می دهند. مثلا اگر به اطرافیان تان دقت کنید کمتر کسی را می بینید که قبل از اینکه وارد دانشگاه بشود ازدواج کرده باشد. جوانان در شرایط امروز تمایل دارند ابتدا به اهداف تحصیلی و شغلی خود برسند و سپس به ازدواج فکر کنند. این تغییر در اولویت‌ها باعث شده تا دیدگاه‌های سنتی گذشته ما درباره زمان مناسب برای ازدواج دستخوش تغییراتی شود..
3- استقلال اقتصادی و افزایش نقش زنان: در دهه های اخیر شاهد رشد چشمگیر فعالیت های اقتصادی و اجتماعی زنان در حوزه های مختلف بوده ایم. استقلال مالی زنان و افزایش نقش اجتماعی آنها می تواند برخی از ارزش های سابق ما را نسبت به ازدواج دگرگون کند. برای مثال خیلی از باورها در خصوص استقلال زنان گاهی موانع بزرگ ازدواج محسوب می شود. مثلا برخی دختران ممکن است این باور را داشته باشند که حضور آنان در بازار کار و افزایش استقلال مالی، آنها از زیر بار منت مرد خلاص می کند.
4- تغییر در دیدگاه‌های خانوادگی و نقش‌ها: در دهه های اخیر با ورود به جامعه صنعتی، نقش های اعضای خانواده تغییراتی را تجربه کرده است و به تبع آن برخی از اهداف و ارزش ها در ازدواج دستخوش تغییر شده است. برای مثال یک زمانی بود که خانواده ها کارکردهای مختلف فرهنگی، تولیدی، تربیتی را بر عهده داشتند و امروزه این نقش از عهده خانواده ها خارج شده است. در چنین حالتی جوانان در شرف ازدواج به عنوان والدین فردا، چندان نقش فرهنگی و تربیتی را برای فرزندشان در خانواده متصور نمی شوند. همچنین بسیاری از جوانان امروز به دنبال برابری در تقسیم مسئولیت‌ها در زندگی مشترک هستند. آنها تمایل دارند نقش‌های برابر را تجربه کنند. معضل این قضیه آن است که امتیازات خدادادی و فطری که اختصاص به هر دو جنس دارند نادیده گرفته می شوند و بسیاری از نقش های زن و مرد به امر اکتسابی و توافق پذیر تبدیل می شود.
5- دیدگاه بازتر نسبت به زندگی مجردی: یکی دیگر از موضوعاتی که منجر به تغییر برخی از باورها و ارزش ها میان نسل جوان گردیده است، تغییر نگرش آن ها به مجردی است. در زمان های گذشته مجرد بودن امری ناپسند محسوب می شود و افراد مجرد مورد قضاوت های منفی قرار می گرفتند؛ ولی امروز مثل گذشته طول کشیدن مجردی چندان مورد قضاوت منفی قرار نمی گیرد. از طرفی گاهی این تلقی را از برخی می شنویم که در مجردی می توانیم بیشتر جوانی کنیم و چیزهای مختلفی را امتحان کنیم. به بیان دیگر برخی جوانان فارغ از دلایل به مجردی ذهن بازتری پیدا کرده اند و با جنبه های مختلف آن دست و پنجه نرم می کنند.
6- ترس از طلاق و شکست در زندگی مشترک: یکی دیگر از مسائلی که ممکن است گاهی از جوانان آن را بشنویم ترس از طلاق و احتمال شکست در زندگی مشترک است. ترس فراگیر از احتمال شکست گاهی تغییرات عمده ای را در باورها و ارزش ها منجر می شود. البته در مواجهه با این موضوع هر فردی ممکن است راهبردهای ویژه ای را برگزیند. مثلا وسواس بیشتری در انتخاب همسر به خرج بدهند. در انتخاب همسر بیشتر ایده آل گرا شوند. یا قید انتخاب همسر را می زنند یا در بدترین حالت به سراغ روابط جایگزین ازدواج می روند.
7- تأثیر رسانه‌ها و الگوهای جدید زندگی: رسانه ها و شبکه های اجتماعی مختلف یکی از شاهراه های کلیدی در تغییر باورها و ارزش هاست. رسانه ها و شبکه های اجتماعی با محتویات مختلف خود، توجه بسیاری از کاربران را به خود جلب می کنند. وقتی رسانه های اجتماعی تصاویری از سبک‌های زندگی دلخواه را به نمایش می‌گذارند و آنها را به کرات تبلیغ می کنند؛ در این شرایط جوانان ممکن است وضع فعلی شان را اسف بار تلقی کنند و از طرفی ترغیب خواهند شد تا به وضعیت به ظاهر مطلوب و ایده آل حرکت کنند. رسانه های اجتماعی فرد و رابطه ایده آل مدنظر خود را به عنوان الگو به کاربران تبلیغ می کنند.
بنابراین موانع ازدواج در جامعه امروز ما به دلایل مختلفی دچار تغییرات اساسی شده است. تغییرات فرهنگی و اجتماعی، تحصیلات و پیشرفت فردی، و استقلال اقتصادی زنان از جمله عواملی هستند که نگرش جوانان نسبت به ازدواج را تحت تأثیر قرار داده‌اند. همچنین، ترس از طلاق و تأثیر رسانه‌ها بر انتظارات و الگوهای زندگی نیز به پیچیدگی این موضوع افزوده است.
پ) تضاد شخصیت‌ها و وسواس انتخاب: از نگاه تنوع‌طلبانه تا تأثیر شخصیت‌های متضاد بر روابط
ازدواج پیوند دو شخصیت می باشد. قبل از اینکه بخواهیم طرف مقابل با شخصیت ما همسو باشد لازم است در ابتدا به منسجم بودن اجزا شخصیت خودمان واقف باشیم. انسجام شخصیت یعنی یکپارچگی اجزای مختلف وجود ما. یعنی وقتی افکار، احساسات و رفتارهایمان به طور منطقی و سازگار با یکدیگر عمل می کنند تصمیمات بهتری می‌گیریم و ضریب موفقیت ما در جنبه های مختلف زندگی بیشتر خواهد بود. هر اندازه شخصیت مسنجمی داشته باشیم رابطه ایده آل تری با همسرمان خواهیم داشت. از طرفی چنانچه اجزای شخصیت ما با هم هماهنگ نباشند در رابطه با دیگران از جمله همسرمان قادر نخواهیم بود به نحو موفق عمل کنیم. برای مثال نمی‌توانیم خواسته‌ها و اهداف مان را به‌درستی تعیین کنیم. حتی در مرحله شناخت هم، ممکن است نتوانیم تصمیمات قابل دفاعی درباره انتخاب شریک زندگی بگیریم. این عدم شناخت انتخاب‌هایی را به همراه خود دارد که مشکلات زیادی را خلق خواهد کرد. پس تعارض در هویت نه تنها بر کارکردهای فردی ما تأثیرگذار است بلکه می‌تواند روابط آینده را به صورت منفی تحت تاثیر قرار دهد.
یکی از آسیب هایی که عدم انسجام شخصیت در ما، بوجود آمدن وسواس در انتخاب همسر است است. وسواس انتخاب به حالتی اشاره دارد که در آن ما در نحوه انتخاب خودمان دچار تردید یا افراط می شویم. این وسواس عمدتا ناشی از ترس از اشتباه، فشار اجتماعی یا حتی نداشتن اعتماد به نفس است. در زمینه روابط، این وسواس ممکن است باعث شود ما فرد نتوانیم به راحتی تصمیم بگیریم که با چه کسی ارتباط برقرار نماییم یا چه نوع رابطه‌ای را انتخاب کنیم. این مسئله می‌تواند به تنش و عدم رضایت در روابط دامن بزند. وسواس در انتخاب همسر می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در روابط شود. افرادی که تحت تأثیر وسواس قرار دارند، ممکن است مدام گزینه‌های مختلف را مقایسه کنند و هیچ‌کدام را مناسب ندانند. این رفتار نه تنها باعث اتلاف وقت می‌شود بلکه می‌تواند منجر به احساس ناکامی و عدم رضایت از روابط گردد.
گاهی نگاه تنوع طلبانه منجربه وسواس در انتخاب همسر می شود. تنوع‌طلبی زمانی بروز می‌کند که فرد احساس لذت و رضایت از یک تجربه خاص را کسب کرده باشد و به دنبال یافتن تجربیات جدید باشد. این ویژگی می‌تواند به شکل‌های مختلفی از جمله تغییر در سبک زندگی، جستجوی روابط جدید یا تغییر در علایق و سرگرمی‌ها خود را نشان دهد. افراد تنوع‌طلب ممکن است در روابط عاطفی خود به دنبال تغییر و کسب تجربیات جدید باشند. این موضوع می‌تواند منجر به خیانت یا نارضایتی از رابطه فعلی شود، زیرا آنها از تکرار و یکنواختی خسته می‌شوند. آسیب‌های تنوع‌طلبی بر ازدواج می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند و تأثیرات عمیقی بر روابط عاطفی و زندگی مشترک زوجین داشته باشد.
افراد تنوع‌طلب معمولاً در ایجاد و حفظ روابط عاطفی پایدار مشکل دارند. این افراد به سرعت از یک رابطه خسته می‌شوند و به دنبال تجربه‌های جدید می‌روند، که این رفتار می‌تواند به اعتماد بین طرفین آسیب بزند. به همین دلیل طرف مقابل شان ممکن است احساس ناامنی و بی‌اعتمادی کند. این افراد ممکن است فرصت‌های خوبی برای ایجاد یک رابطه پایدار را از دست بدهند. همچنین، جستجوی مداوم برای روابط جدید باعث می‌شود که نتوانند فرد مناسب را جذب کنند و در نتیجه در چرخه‌ای از روابط ناسالم و بی‌سرانجام قرار گیرند. به طور کلی تمایل به تنوع می‌تواند منجر به نارضایتی از رابطه فعلی و عدم رضایت از آن شود. لذا تضاد شخصیت‌ها و وسواس انتخاب می‌تواند چالش‌های جدی در روابط عاطفی ایجاد کند. افراد تنوع‌طلب با جستجوی مداوم برای تجربه‌های جدید، ممکن است نتوانند به عمق روابط پایدار دست یابند.
بنابراین ازدواج موفق نیازمند انسجام شخصیت است. یعنی هماهنگی افکار، احساسات و رفتارها که به تصمیم‌گیری‌های بهتر و روابط پایدار کمک کند. در غیاب این انسجام، افراد ممکن است دچار وسواس در انتخاب همسر شوند. از طرفی تمایل به تنوع‌طلبی، مانع از ایجاد روابط عاطفی پایدار گردد.
تمرین ها
1-یک لیست از ارزش‌های شخصی خود تهیه کنید. سپس این لیست را با ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی که تحت تأثیر آنها قرار دارد مقایسه نمایید.
2-فشارهایی که از طرف خانواده یا جامعه احساس می‌کنید را شناسایی نموده و بررسی کنید که چگونه این فشارها بر نگرش شما نسبت به ازدواج تأثیر گذاشته است.
3-هر روز چند دقیقه وقت بگذارید تا احساسات، افکار و رفتارهای خود را در انتخاب همسر یادداشت کنید
4-درباره ویژگی‌های شخصیتی خود با دوستان نزدیک یا خانواده صحبت کنید و نظر آنها را درباره رفتارها و ویژگی‌های شما جویا شوید.
